تعریف و تبیین راهبردهای موثر بر امنیت محیطی در محیط انسان‌ساخت با رویکرد منطقه‌ای در محدودۀ تهدیدات پدافند غیرعامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• عباس آیاتی فرد

پژوهشگر دفاع محیطی، گروه معماری، عضو هیات علمی موسسۀ آموزش عالی خزر، محمودآباد، ایران

https://doi.org/10.22067/context.2025.91444.1005

چکیده

تهدیدات انسان‌ساز- خصمانه (موضوع علم پدافند غیرعامل) درمیان طیف گستردۀ تهدیداتی که متوجه انسان و محیط انسان‌ساخت است، جایگاه ویژه‌ای دارند؛ درحالی‌که در عمدۀ تهدیدات با منشأ طبیعت، مستهلک کردن کامل تهدید امکان-پذیر نیست، در تهدیدات انسان‌ساز- خصمانه به دلیل منشأ انسانی و مختار بودن فرد و یا اجتماعات انسانی در اخذ تصمیم و اقدام، امکان کاهش موثر آسیب و حتی مستهلک شدن و حذف کامل تهدید وجود دارد. از این نظر مجموعۀ تدابیر و اقدامات مواجهه با این دسته از تهدیدات ذیل عنوان کلی «علم پدافند غیرعامل» از اهمیت ویژه‌‌ای برخوردار است. با‌ توجه به طیف گستردۀ تهدیدات در منطقۀ استقرار کشور، پژوهش حاضر تلاش دارد با ژرفکاوی در مفهوم «کلان واژۀ» امنیت و نظریات امنیتی، راهکارهای علمی و پایدار را در مواجهه با تهدیدات انسان‌ساز- خصمانه مرتبط با حرفۀ طراح محیطی (معماری- شهرسازی) با تمرکز بر مرحلۀ برنامه‌دهی استخراج و تبیین نماید. این مطالعه به روش توصیفی- تحلیلی ابتدا با ابزار مطالعه کتابخانه‌ای و مصاحبه به تعریف راهبردها و سپس به تحلیل روابط میان آن‌ها با استفاده از روش تحلیل اثرات متقابل و میک-مک می‌پردازد. براساس نتایج این پژوهش، در ماتریس تأثیرات مستقیم، متغیر «قانون/ مردم‌سالاری محلی» بیشترین نسبت تأثیرگذاری به تأثیرپذیری را داراست. همچنین در بین متغیرهای موردسنجش، بیشترین تأثیرگذاری مربوط به «گفتمان»، کمترین تأثیرگذاری مربوط به «توجه به اقلیت‌ها»، بیشترین تأثیرپذیری مربوط به «پویایی/ بازاندیشی سیاسی- فرهنگی» و «گفتمان» و کمترین تأثیرپذیری مربوط به «قانون/ مردم‌سالاری محلی» است.

کلیدواژه‌ها

• پدافند غیرعامل
• تهدید
• محیط انسان‌ساخت
• رویکرد منطقه‌ای
• تحلیل اثرات متقابل

مراجع

1. Abdolahzade fard, A. (2020). A Search on the Role of Urban Security in Passive Defense Case study: Shiraz Metropolis.11(40),189-200  https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1399.11.40.13.0 (In Persian)
2. Altman, I., (1975). The Environment and Social Behavior, Monterey, Calif.
3. Ariyani, N., & Fauzi, A. (2019). Analisis Tipologi Variabel Strategis pada Pengembangan Kawasan Ekowisata Kedung Ombo. Jurnal Wilayah dan Lingkungan, 7(3), 196-207. https://doi.org/10.14710/jwl.7.3.196-207. (In Persian)
4. Ayatifard, A., Nayyeri Fallah, S., Khalili, A., & Azimi Amoli, J. (2022).Variables and Criteria Affecting Passive Defense in the Face of the Threat of Social Unrest. Journal of Geography and Environmental Studies, 11(44), 178-191. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20087845.1401.11.44.11.4 (In Persian)
5. Barati, N. &  Zarrin Qalam, F. (2018). The Man-Made Environment, Parham Naghsh Publications, Tehran. (In Persian)
6. Barker, R. G. (1968). Ecological Psychology: Concepts and Methods for Studying the Environment of Human Behavior. Stanford, CA: Stanford University Press.
7. Bollens, S. A., (2011), City and Soul in Divided Societies, Routledge.
8. Buzan, B.G. (2007) , People, states and fear: An Agenda for International Security Studies in the Post-Cold War Era. ECPR press.
9. Chander, M., Jain, S.K. & Shankar, R. (2013), "Modeling of information security management parameters in Indian organizations using ISM and MICMAC approach", Journal of Modelling in Management, Vol. 8 No. 2, pp. 171-189. https://doi.org/10.1108/JM2-10-2011-0054
10. Godet, M., Gerber, A. (2006) Creating Futures Scenario Planning as a Strategic Management Tool, First Published, in France, Brookings Institution.
11. Gordon, A. (2008). Future Survey: Identifying Trends to Make Better Decisions, Manage Uncertainty and Profit from Change, AMACOM.
12. Heydari, Sh. (2023).  An introductory book on research methods in architecture, New Thought, Tehran. (In Persian)
13. Ishikawa, M., Toda, M., Mori, S. & Kaya, Y. (1980) An Application of the Extended Cross Impact Method to Generating Scenarios of Sosial Chenge in Japan, Technological forecasting and social change 18: 217-233. https://doi.org/10.1016/0040-1625(80)90024-4.
14. Jafarizadeh,  O. &  Hamza, F. (2018). Componentization of urban passive defense in dealing with future threats,  Interdisciplinary Studies of Strategic Knowledge 9 (36), 189-216. (In Persian).
15. Jahan-Tab, M. (2010), The effect of social capital on the feeling of security, doctoral dissertation in sociology, Allameh Tabatabai University. (In Persian)
16. Kaur, B., Ahuja, L., & Kumar, V. (2021), Developing a Conceptual Model for Crime Against Women using ISM & MICMAC. Recent Advances in Computer Science and Communications (Formerly: Recent Patents on Computer Science), 14(4),1308-1320. https://doi.org/10.2174/2213275912666190809113047
17. Kronfeld, M. J. (2018), The construction and prioritization of threats in the post-Cold War era and the evolution of American national security policy (Doctoral dissertation, Rutgers University-Graduate School-Newark).
18. Lawson, B., (2001), Language Of Space, Routledge.
19. Mansori S. (2015) Analysis of Key Factors Affecting the Development of Sustainable Transport in the 1404 Horizon of Tehran Metropolis (structural analysis method). MJSP ; 19 (2):1-32 (In Persian).
20. Mashhadi, H., (2016). Assess threats, vulnerabilities and risks in critical infrastructure,Maleck ashtar University, Tehran. (In Persian).
21. Maslow, A., (1954). Motivation and Personality. Harper & Brothers.
22. Najafi, S. , Yazdan panah, K. , Pishgahifard, Z. &  Badiee, M. (2020). Explaining the significant driving forces affecting Iran's defense power in the time horizon of 1410. Defensive Future Studies, 5(16), 63-87. https://doi.org/10.22034/dfsr.2020.127467.1389 (In Persian).
23. Nowroozi, H., mohamadidoust, S., hosseinhosseinekhah, H., & khanizadeh, M. A. (2019). Identification and Evaluation of Amazing driver in the physical Resonance of Urban Uses with Passive Defense Defense Approach (Case Study: District 1of Yasuj City). , 10(36), 33-46. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1398.10.36.3.5 (In Persian).
24. Passive Defense Organization of the country, (2019). Strategic document of urban defense, published by the author, Tehran. (In Persian).
25. Salmani M., Kazemi Sani Ataallah, N., S. Ali, B, & Motavaf, S., (2016). Identifying and Analyzing the Impact Resilience Indicators in the Rural Areas of North and Northeast Tehran. jsaeh, 3 (2):1-22. http://dx.doi.org/10.18869/acadpub.jsaeh.3.2.1 (In Persian).
26. Sedighi, E. , Salman Mahini, A. , Mirkarimi, S. H. , Daliri, H. & Fath, B. (2019). Identification and Analysis of Key Drivers of Change in Regional Land Use Planning based on Foresight Approach in Gorgan Township. Town and Country Planning, 11(2), 205-233. https://doi.org/10.22059/jtcp.2019.285863.670010.(In Persian)
27. Talebian, H., Mowlaee, M. M., & Gharari, F. (2017). Structural Analysis with Fuzzy MICMAC in Strategic Foresight. Journal of Iran Futures Studies, 2(1), 75-104. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.63652423.1396.2.1.4.4 (In Persian)
28. Wolfers, A. (1962). National Security As An Ambiguous Symbol Baltimore: John Hopkins University Press.
29. Ziari, K., (2016). Schools, theories and models of regional planning and planning, Tehran University. (In Persian)